METODOLOGIA PROGRAMU 102 ZAWODY Z PRZYSZŁOŚCIĄ W PYTANIACH I ODPOWIEDZIACH

 1. NA RYNKU POLSKIM JEST WIELE NARZĘDZI OPARTYCH NA TEORII HOLLANDA. DLACZEGO W KWESTIONARIUSZU PREFEROWANYCH AKTYWNOŚCI ZDECYDOWANO SIĘ NA INNĄ KONCEPCJĘ?

Dotychczas w Polsce bardziej znana jest i stosowana w różnych ujęciach koncepcja sześciu typów osobowości oraz odpowiadających im sześciu środowisk pracy J.D. Hollanda.
Wyróżnione typy osobowości i środowiska zawodowe to: typ realistyczny i zawody realistyczne; typ badawczy i zawody badawcze; typ artystyczny i zawody artystyczne; typ społeczny i zawody społeczne; typ przedsiębiorczy i zawody przedsiębiorcze; typ konwencjonalny i zawody konwencjonalne.

Program komputerowy 102 zawody z przyszłością oparty jest na koncepcji dwubiegunowej Mapy Świata Pracy D. Predigera. Świat zawodów dzieli się na cztery podstawowe grupy ułożone na dwóch biegunach.
W każdej z wyróżnionych grup przedmiotem pracy są:

W każdej grupie wyróżnionych przez Predigera obszarów zawodów ludzie przejawiają określone aktywności, których głównym wskaźnikiem są codzienne czynności wykonywane w szkole, domu i w czasie wolnym.  

Zastosowany podział świata pracy jest podziałem równie odpowiednim dla głównych odbiorców programu: młodzieży gimnazjalnej i licealnej, jak koncepcja Hollanda. Jest to bowiem podział prosty, zrozumiały, przejrzysty i łatwy do zapamiętania. Sądzić można, że zastosowana w programie koncepcja teoretyczna przyniesie założony efekt, jakim będzie dokonywanie przez młodzież trafnego wyboru kierunku kształcenia na podstawie preferowanych aktywności.

Warto nadmienić, że koncepcja Hollanda spotyka się w Stanach Zjednoczonych AP oraz w Polsce z krytyką. D. Prediger  zwrócił uwagę na to, że słynny heksagram Hollanda opiera się w zasadzie na dwóch wymiarach: DANE – IDEE oraz LUDZIE – RZECZY [1] . Zarzuca się tej koncepcji ograniczenie ogromnej listy zawodów do sześciu grup. W naszym programie  stosujemy inny pomysł podziału świata zawodów na 12 obszarów (opis w jednym z kolejnych pytań).

[1] Bajcar B., Borkowska A., Czerw A., Gąsiorowska A., Nosal Cz. S., Psychologia preferencji i zainteresowań zawodowych. Przegląd teorii i metod, Zeszyt Informacyjno-Metodyczny nr 34,  MPiPS, Warszawa 2006., s. 46-47

2. CZY KONCEPCJA PREDIGERA NADAJE SIĘ DO PRACY Z UCZNIAMI?

Koncepcja podziału  świata zawodów na cztery podstawowe grupy jest bardzo prosta i przejrzysta, a tym samym łatwa do zapamiętania. Dokonany przez Predigera podział zawodów wg kryterium przedmiotu pracy jest zrozumiały nawet dla uczniów szkoły podstawowej. W każdym zawodzie pracownik pracuje przede wszystkim z jednym z czterech przedmiotów pracy:

• DANYMI/INFORMACJAMI
• IDEAMI/POMYSŁAMI
• LUDŹMI,  
• RZECZAMI.

Zastosowana w programie komputerowym 102 zawody z przyszłością aparatura pojęciowa odnosi się do codziennych doświadczeń każdego człowieka.
W Kwestionariuszu Preferowanych Aktywności (KPA) pytania są łatwe do zrozumienia, a ponadto zawierają przykłady odnoszące się do działań i zadań, które wykonuje każdy uczeń w domu i w szkole. 
Określenie przez uczniów własnej wiodącej aktywności i wskazanie im  zawodów możliwych do wyboru, stanowić może rozpoczęcie procesu samopoznania i kształtowania tożsamości zawodowej, która w świetle Teorii Samookreślenia Zawodowego J. D. Supera jest osią rozwoju zawodowego jednostki. Wskazanie uczniom ich  preferencji zawodowych oraz związanych z nimi zainteresowań zawodowych jest jednym z najważniejszych zadań poradnictwa zawodowego.
Program 102 zawody z przyszłością jest pomocny dla uczniów, ponieważ w sposób bardzo prosty i zrozumiały, wspomaga w jakim obszarze zawodów powinni oni poszukiwać dalszego kierunku kształcenia, aby zdobyć najbardziej wskazany dla siebie zawód.

3. CZY ZA POMOCĄ KWESTIONARIUSZA PREFEROWANYCH AKTYWNOŚCI MOŻNA DIAGNOZOWAĆ POTRZEBY EDUKACYJNO-ZAWODOWE UCZNIÓW SZKÓŁ GIMNAZJALNYCH I PONADGIMNAZJALNYCH?

Tak, Kwestionariusz Preferowanych Aktywności to narzędzie, na podstawie którego można  diagnozować potrzeby edukacyjne uczniów szkół gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych.
Narzędzie to jest pomocne:

• w określeniu  preferowanej aktywności,
• we wskazaniu najbardziej odpowiednich dla ucznia zawodów,
• w wyborze kierunków kształcenia.

System szkolnictwa zawodowego oferuje naukę w szkołach policealnych, technikach i zasadniczych szkołach zawodowych. Jeżeli uczeń planuje kształcenie w wyższych uczelniach, znajdzie tu również informacje o kierunkach studiów zgodnych z obszarem preferowanej aktywności.

Wyniki Kwestionariusza  wskazują preferowaną aktywność i wyłaniają grupę zawodów zgodnych z jego profilem.
W kwestionariuszu przedstawiono 40 różnych czynności, które wykonujemy w szkole, w pracy, w domu lub w czasie wolnym. Przygotowano dwa, dostosowane do specyfiki „pokoleniowej”, zestawy czynności. Do każdej ocenianej czynności podano przykłady ułatwiające odniesienie do własnej aktywności badanego.

4. CZY KONCEPCJA PODZIAŁU ŚWIATA ZAWODÓW WYKORZYSTANA W PROGRAMIE 102 ZAWODY Z PRZYSZŁOŚCIĄ JEST NA TYLE PRZEJRZYSTA, ŻE MOGĄ Z NIEJ KORZYSTAĆ TAKŻE NAUCZYCIELE I WYCHOWAWCY, CZYLI  OSOBY, KTÓRE NIE SĄ SPECJALISTAMI W DZIEDZINIE ZAWODOZNAWSTWA I RYNKU PRACY?

Zaprezentowany w programie podział świata zawodów na cztery grupy jest łatwy do zapamiętania i zrozumienia nie tylko dla uczniów, ale przede wszystkim dla osób dorosłych - nauczycieli i wychowawców, a także rodziców. Nie potrzeba wiedzy specjalistycznej i teoretycznej, aby zrozumieć zawarte w nim przesłanie. Prezentacje multimedialne oraz filmy mogą być bardzo pomocne w zapoznaniu się z koncepcją podziału świata zawodów na cztery grupy. 

5. CZY NARZĘDZIE MOŻE POMÓC W PLANOWANIU KSZTAŁCENIA I KARIERY ZAWODOWEJ UCZNIÓW?

Zastosowane narzędzie Kwestionariusz Preferowanych Aktywności może być bardzo przydatne w procesie planowania kariery zawodowej. Uzyskane przez ucznia wyniki pomiaru wskazują profil aktywności  oraz obszar zawodów, w których może on poszukiwać kierunku kształcenia zgodnego z jego aktywnością. Program wskazuje przykłady zawodów możliwych do wyboru. Przy każdym zawodzie jest odniesienie do opisu zawodu z bazy zawodów szkolnictwa zawodowego.  Jeżeli uczeń zapozna się z  opisami przykładowych zawodów, może rozpocząć się proces samopoznania i  kształtowania tożsamości zawodowej.  Wskazuje się także uczniowi, czy jest to zawód rozwojowy – z przyszłością - taki, w którym z większym powodzeniem znajdzie pracę po ukończeniu szkoły.

6. DO ZADAŃ DORADCY ZAWODOWEGO NALEŻY SYSTEMATYCZNE DIAGNOZOWANIE ZAPOTRZEBOWANIA POSZCZEGÓLNYCH UCZNIÓW NA INFORMACJE EDUKACYJNE I ZAWODOWE.
CZY PROGRAM JEST PRZYDATNY W DOKONYWANIU TEGO TYPU DIAGNOZY?

Program 102 zawody z przyszłością  może być bardzo przydatny  do dokonywania diagnozy potrzeb uczniów w zakresie informacji edukacyjnej i zawodowej. Zawiera on kompletną bazę informacji o kierunkach kształcenia w szkolnictwie zawodowym.

Każdy opis zawodu zawiera następujące informacje:

• nazwa zawodu, kod zawodu,
• zadania i czynności wykonywane w zawodzie,
• środowisko pracy,
• przeciwwskazania zdrowotne,
• wymagania psychologiczne,
• kształcenie w zawodzie.
• możliwości zatrudnienia.

Nauczyciel czy doradca zawodowy przy okazji prezentacji opisów zawodów może dokonać diagnozy, czego uczniowie pragną się dowiedzieć o prezentowanym zawodzie lub o innych zawodach np. na poziomie wyższym. Ponadto, przy okazji omawiania zawodów z przyszłością, można  wywołać dyskusję, dlaczego ten zawód ma tendencję rozwojową. Wywołanie dyskusji może być podstawą do „sprowokowania” uczniów do zadawania pytań dotyczących planowania kariery zawodowej. Nauczyciel może także zadać uczniom wykonanie zadania, np. polegającego na wymienieniu brakujących uczniowi informacji o możliwościach dalszego kształcenia oraz kierunku dalszej nauki.

7. CZY PROGRAM JEST PRZYDATNY W PRACY ZESPOŁU POWOŁANEGO W MYŚL ROZPORZĄDZENIA MEN Z DNIA 17 LISTOPADA 2010 R. W SPRAWIE ZASAD UDZIELANIA I ORGANIZACJI POMOCY PSYCHOLOGICZNO-PEDAGOGICZNEJ…?

Program 102 zawody z przyszłością  może być bardzo przydatny w pracy Zespołu powołanego do udzielania i organizacji pomocy psychologiczno-pedagogicznej. Udzielanie młodzieży pomocy w planowaniu kariery i podejmowaniu decyzji edukacyjno-zawodowych jest jednym z ważniejszych  zadań, jakie stoją przed powołanymi Zespołami.
Nasz program zawiera bogatą propozycję prowadzenia zajęć z młodzieżą gimnazjów i szkół ponadgimnazjalnych.

8. W NASZEJ SZKOLE, W MYŚL ROZPORZĄDZENIA MEN Z DNIA 17 LISTOPADA 2010 ROKU DOTYCZĄCEGO POMOCY PSYCHOLOGICZNO-PEDAGOGICZNEJ, PRZYGOTOWUJEMY SIĘ DO PROWADZENIA ZAJĘĆ ZWIĄZANYCH Z WYBOREM KIERUNKU KSZTAŁCENIA I ZAWODU ORAZ PLANOWANIEM KSZTAŁCENIA I KARIERY ZAWODOWEJ.
CZY PROGRAM 102 ZAWODY Z PRZYSZŁOŚCIĄ JEST PRZEZNACZONY DO PRACY Z UCZNIAMI W GIMNAZJUM CZY W SZKOŁACH PONADGIMNAZJALNYCH?

Pogram 102 zawody z przyszłością  może być stosowany w gimnazjach, gdyż zawiera bazę zawodów szkolnictwa ponadgimnazjalnego: kierunki kształcenia w zasadniczych szkołach zawodowych i technikach oraz szereg prezentacji, filmów oraz gier dydaktycznych i ćwiczeń, które mogą być bardzo przydatne w planowaniu kariery i podejmowaniu decyzji edukacyjno-zawodowych przez młodzież gimnazjów.

W szkołach ponadgimnazjalnych: liceach ogólnokształcących i profilowanych program może być przydatny ze względu na to, że zawiera bazę zawodów, które można uzyskać w szkołach policealnych.

Program może także być przydatny w szkołach zawodowych: w technikach i w zasadniczych szkołach zawodowych, gdyż uczniowie mogą zapoznać się  z możliwościami kształcenia po ukończeniu wybranej uprzednio szkoły zawodowej. Ponadto mogą zweryfikować dokonane wybory. 
W oparciu o program 102 Zawody z przyszłością wszystkie szkoły zawodowe mogłyby prezentować także opisy kierunków kształcenia, które oferuje dana szkoła młodzieży kończącej gimnazja, np. w ramach Dni Otwartych dla kandydatów do szkół.

Ponadto program prezentuje opisy 102 zawodów z przyszłością na poziomie średnim i zasadniczym zawodowym, aby pomóc młodzieży gimnazjów i liceów ogólnokształcących wybrać atrakcyjne i poszukiwane zawody, po zdobyciu których będzie miała większe szanse na zatrudnienie.

Znaczącym walorem naszego programu może być „promocja” dalszego kształcenia w szkołach zawodowych. Niedobory kadr z kwalifikacjami na tym poziomie wykształcenia ograniczają produkcję w wielu firmach. Pracodawcy alarmują, że brakuje m.in. techników i monterów elektroników, techników i monterów mechatroników, operatorów obrabiarek nowej generacji. Natomiast absolwenci gimnazjów w ub. roku masowo wybierali licea ogólnokształcące (58,7%), aby potem studiować. Obecnie 30% absolwentów szkół wyższych nie może znaleźć pracy. Gdyby wybrali technika lub szkoły policealne z bogatą ofertą edukacyjną, szybciej odnaleźliby się na rynku pracy. Technika wybrało w ub. roku 26,3% absolwentów, a zasadnicze szkoły zawodowe - tylko 15%.  W świetle  Raportu prestiżowej międzynarodowej agencji zatrudnienia Manpower prezentującego listę najbardziej poszukiwanych zawodów w 2010 r., na pierwszym miejscu sytuują zawody z kwalifikacjami na poziomie ZSZ. Są to m.in. elektrycy, stolarze, murarze, hydraulicy.

Program komputerowy pragnie wyjść naprzeciw potrzebom rynku pracy przybliżając gimnazjalistom oraz licealistom i bezrobotnym zawody, które mają tendencję rozwojową: zawody związane z rozwojem branży IT, nowych technologii, rozwojem nowoczesnego przemysłu, ochroną środowiska, budownictwem, finansami, logistyką i transportem, zdrowiem, kulturą, edukacją i administracją.  

9. ZGODNIE Z ROZPORZĄDZENIEM MEN Z DNIA 17 LISTOPADA 2010 ROKU DOTYCZĄCEGO POMOCY PSYCHOLOGICZNO-PEDAGOGICZNEJ ZAJĘCIA ZWIĄZANE Z WYBOREM KIERUNKU KSZTAŁCENIA I ZAWODU ORAZ PLANOWANIEM KSZTAŁCENIA I KARIERY ZAWODOWEJ ORGANIZOWANE W CELU WSPOMAGANIA UCZNIÓW GIMNAZJUM I SZKOŁY PONADGIMNAZJALNEJ W PODEJMOWANIU DECYZJI EDUKACYJNYCH I ZAWODOWYCH, POWINNY BYĆ PROWADZONE PRZY WYKORZYSTANIU AKTYWNYCH METOD PRACY.
CZY PROGRAM OFERUJE AKTYWNE METODY PRACY Z MŁODZIEŻĄ?

Program może być doskonałym wsparciem dla doradców zawodowych i nauczycieli w realizacji zadań, jakie nakłada na szkoły ostatnie Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej, dotyczące zasad udzielania pomocy i organizacji pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach, w świetle którego powinny prowadzić zajęcia związane z wyborem kierunku kształcenia i zawodu oraz planowaniem kariery zawodowej – w przypadku uczniów gimnazjum i szkół ponadgimnazjalnych, z wykorzystaniem aktywnych metod pracy. 

Aktywne metody zaprezentowane w naszym programie  to:

• Interaktywna baza 213 zawodów oraz baza zawodów z przyszłością zawierająca 102 pozycje. Do każdej z nich dołączono quiz. Szczegółowe opisy zawodów można przeglądać za pomocą menu uwzględniającego podział na szkolnictwo średnie i zasadnicze.
• Użytkownicy pośredniczący - doradcy i nauczyciele mogą korzystać z mechanizmów i zasobów programu, aby ułatwić uczniom i klientom:
  - rozróżnianie zawodów rozwojowych i zanikających,
  -  oswojenie ze specyficzną terminologią,
  -  przygotowanie do samodzielnego określania ścieżki kariery,
  - uzyskiwanie najważniejszych informacji o zawodach: zadaniach i czynnościach,   wymaganiach stawianych kandydatom do pracy, możliwościach kształcenia oraz zatrudnienia.

W sekcji Pomoce dydaktyczne umieszczono materiały przydatne w pracy z młodzieżą szkolną podejmującą decyzję o wyborze dalszej ścieżki kształcenia i zawodu:

• filmy dydaktyczne (podział świata zawodów na cztery grupy, charakterystyki poszczególnych grup zawodów i skorelowanych z nimi aktywności),
• ćwiczenia i zabawy ekranowe,
• prezentacje multimedialne.

Innowacyjna formuła programu pozwala na jego efektywne wykorzystanie w zajęciach grupowych, indywidualnych i samokształceniowych, prowadzonych z wykorzystaniem pojedynczych komputerów uczniowskich, stanowisk nauczycielskich wyposażonych w projektor, tablic interaktywnych, tabletów, ekranów dotykowych i innych nowoczesnych technologii.

Praca z programem:

• ułatwia określenie preferowanych aktywności zawodowych,
• pomaga wyróżnić grupy zawodów i poszczególne zawody zgodnie z preferowanymi aktywnościami ucznia,
• wspiera diagnozowanie zapotrzebowania poszczególnych uczniów na informacje edukacyjne i zawodowe oraz pomoc w planowaniu ścieżki kształcenia i kariery zawodowej,
• prowokuje dyskurs i zachęca do refleksji,
• motywuje do aktywnego działania,
• strukturalizuje podejście do wyboru ścieżki kształcenia w kontekście rozpatrywanych zawodów.

Program 102 Zawody z przyszłością oferuje:

• wbudowany mechanizm skalowania sekcji tekstowych,
• znakową prezentację treści tekstowych (możliwość odczytu przez skanery i czytniki ekranowe),
• opcjonalne tryby wydawania poleceń i udzielania odpowiedzi (urządzenia wskazujące, klawiatura),
• możliwość indywidualnej aranżacji obiektów ekranowych,
• graficzną i tekstową prezentację wyników,
• kontrastową grafikę.