Korelaty - otwórz dokument

Zmiany na współczesnym rynku pracy postrzegane w perspektywie pracodawców, pracobiorców oraz uczniów - przyszłych pracowników, skłaniają do refleksji na temat roli kształcenia ogólnego w aktywizacji zawodowej i kształtowaniu proaktywnych postaw młodzieży przygotowującej się do podjęcia pracy zawodowej. Wyczerpujący opis poradnictwa edukacyjno-zawodowego dla młodzieży szkolnej wymaga formalnego umocowania zagadnień na gruncie obowiązujących aktów prawnych, przedstawienia ram teoretycznych poradnictwa oraz diagnozy stanu faktycznego.

Doradztwo zawodowe obecne jest w dokumentach oświatowych od początku lat 90-tych ubiegłego wieku. Jednakże mimo zbliżającego się ćwierćwiecza starań władz oświatowych, w międzyczasie nie powstał żaden dokument w randze ustawy czy rozporządzenia poświęcony w całości szkolnemu doradztwu zawodowemu. Wybrane cele i zadania z tego zakresu rozproszone są w wielu aktach prawnych regulujących pracę szkoły.

Wewnątrzszkolny system doradztwa zawodowego powinien szczegółowo określać: role i zadania nauczycieli realizowane w ramach rocznego planu działań, czas i miejsce realizacji podejmowanych zadań, oczekiwane efekty oraz metody pracy (Łukaszewicz 2008, s. 25). Działania realizowane w ramach wewnątrzszkolnego systemu doradztwa powinny być określone precyzyjnie, tak aby wszyscy uczniowie zostali objęci orientacją i poradnictwem zawodowym (Wojtasik 2011, s. 63). Założenia prawne wskazują na konieczność zapewnienia uczniom gimnazjów oraz szkół ponadgimnazjalnych zajęć przygotowujących do planowania kariery edukacyjnej i zawodowej. Zajęcia te są często prowadzone w sposób przypadkowy. Obejmują między innymi zastępstwa w przypadku nieobecności nauczycieli przedmiotowych. Można zatem stwierdzić, iż zajęcia przygotowujące uczniów do planowania kariery edukacyjno-zawodowej są marginalizowane (por. Wolan-Nowakowska 2013 s. 106; Piorunek 2004, s. 90).

Paradoksalnie, w koncepcji funkcjonowania poradnictwa zawodowego w szkole, kluczową rolę pełnią nie szkolni doradcy zawodowi (bo tych zazwyczaj w szkole nie ma), pedagodzy czy psycholodzy szkolni (bo na mocy często tych samych rozporządzeń przydzielono im wiele innych, nie mniej ważnych obowiązków np. diagnoza i terapia pedagogiczna), ale nauczyciele przedmiotowi.

Grupa nauczycieli współtworzących tzw. grono pedagogiczne spędza z danym uczniem ponad 800 godzin rocznie! To potencjał nie do przecenienia. I dlatego tak ważna jest świadomość nauczycieli siły ich oddziaływania, nie tylko w ramach realizacji programu nauczania konkretnego przedmiotu, ale również realizacji treści ważnych dla przygotowujących się do dorosłości młodych ludzi. Poradnictwo edukacyjno-zawodowe, może i powinno być, analogicznie do kształcenia przedmiotowego, realizowane nie tylko w zakresie wiadomości i umiejętności, ale również postaw (Sztaba 2013, s. 91-108). Praca każdego pedagoga pracującego w szkole z młodzieżą, może w istotny sposób realizować cele wychowawcze, kształtując postawy proaktywne i kompetencje niezbędne wkraczającym na rynek pracy absolwentom.

Wielu uczestnikom debaty na temat funkcjonowania poradnictwa zawodowego w szkole umyka fakt istnienia jeszcze jednego źródła treści z zakresu orientacji, informacji i diagnozy edukacyjno-zawodowej. Źródłem tym jest podstawa programowa kształcenia ogólnego nauczanego przedmiotu. Dokument ten operacjonalizuje cele ogólne kształcenia poszczególnych przedmiotów szkolnych z uwzględnieniem większości celów poradnictwa zawodowego. Doskonałym tego przykładem jest korelacja treści przedmiotowych z koncepcją kształcenia kompetencji kluczowych, opisanych z perspektywy szans na współczesnych i przyszłych rynkach pracy.

W przypadku  podstaw programowych kształcenia ogólnego wszystkich obowiązkowych przedmiotów w gimnazjum wyróżniono ponad 400 korelatów zagadnień z zakresu poradnictwa z prawie 350 celami kształcenia wyszczególnionych w dokumencie.

Literatura

Czepiel A. P. (2013). Dlaczego należy zwiększyć efektywność doradztwa zawodowego w polskich szkołach? Warszawa: Fundacja Forum Obywatelskiego Rozwoju – FOR.

Kukla D. (2012), Raport dotyczący stanu doradztwa edukacyjno-zawodowego w Polsce i wybranych krajach Unii Europejskiej, Warszawa: Krajowy Ośrodek Wspierania Edukacji Zawodowej i Ustawicznej.

Łukaszewicz A. (2008). Wewnątrzszkolny system doradztwa, czyli przygotowanie młodzieży do wejścia na rynek pracy w warunkach polskich. W: M. Kotarba, M. Łuczak (red.). ABC poradnictwa zawodowego w szkole. Praca zbiorowa. Warszawa: Krajowy Ośrodek Wspierania Edukacji Zawodowej i Ustawicznej.

Piorunek M. (2004). Projektowanie przyszłości edukacyjno-zawodowej w okresie adolescencji, Poznań: Wydawnictwo UAM.

Rószkiewicz M., (2009). Diagnoza stanu szkolnictwa wyższego w Polsce. Wyzwania w obszarach Strategicznych. W: Polskie szkolnictwo wyższe: stan, uwarunkowania i perspektywy. Warszawa: Konferencja Rektorów Akademickich Szkół Polskich, Fundacja Rektorów Polskich, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.

Sztaba M. (2013). Wychowanie do pracy i przez pracę jako istotny element wspomagający planowanie i realizację kariery zawodowej. W: B. Jakimiuk (red.). Między wychowaniem a karierą zawodową. Lublin: Wyd. KUL.

Wojtasik B. (2011). Podstawy poradnictwa kariery. Poradnik dla nauczycieli. Warszawa: Krajowy Ośrodek Wspierania Edukacji Zawodowej i Ustawicznej.

Wolan-Nowakowska M. (2013). Młodzież w sytuacji planowania kariery zawodowej. Badania porównawcze uczniów z dysfunkcją narządu ruchu i pełnosprawnych. Warszawa: Wydawnictwo Akademii Pedagogiki Specjalnej.

Raporty

Badanie funkcjonowania systemu kształcenia zawodowego w Polsce. Raport z badania jakościowego wśród ekspertów (2011), Warszawa, MEN/KOWEZiU

Diagnoza stanu doradztwa edukacyjno-zawodowego w gimnazjach i szkołach ponadgimnazjalnych

w relacjach dyrektorów szkół i osób realizujących doradztwo (2015), Warszawa: Instytut Badań Edukacyjnych.

Eurofound (2012) European Foundation for the Improvement of Living and Working Conditions, NEETs Young people not in employment, education or training: Characteristics, costs and policy responses in Europe

Niedobór talentów (2013), Warszawa: ManpowerGroup

Raport tematyczny z badania. Czas pracy i warunki pracy w relacjach nauczycieli (2013), Warszawa: Instytut Badań Edukacyjnych.

Rola doradztwa zawodowego (2013), Wojewódzki Urząd Pracy w Warszawie, http://obserwatorium.mazowsze.pl/ (dostęp: 12 maja 2015r.).

Inne

WSDZ (2014), Koncepcja Warszawskiego Systemu Doradztwa Zawodowego, Warszawa: WCIESE, http://edukacja.warszawa.pl (dostęp: 10.05.2015)

Uzasadnienie (2013), http://kuratorium.kielce.pl/9878/rozporzadzenie-w-sprawie-zasad-udzielania-i-  organizacji-pomocy-psychologiczno-pedagogicznej-w-publicznych-przedszkolach-szkolach-i-placowkach-podpisane (dostęp: 29.09.2015)